Selepas
sembahyang Subuh pada hari Jumaat, Maryani pergi ke pasar untuk membeli rempah
ratus ramuan masakan nasi beriani gam jamuan makan tengah hari di Istana Besar.
Tepat pukul 8.00 pagi, dia tiba di dapur istana membawa bahan-bahan masakan dan
mula menyelia kerja-kerja memasak.
Pada hari itu,
dia memilih untuk menghidangkan beriani ayam. Ketul-ketul ayam telah siap
dipotong dan diperap dalam ramuan kari kurma dan rempah beriani pada petang semalam selepas
disembelih dengan bantuan kawan-kawan sepasukannya setelah mendapat izin
Sultan. Sultan Ibrahim gemar makan nasi beriani gam masakan Maryani. Resepi
Maryani amat istimewa kerana kurang kandungan lemak dan kaya dengan rempah
ratus yang baik untuk kesihatan tubuh badan.
Maryani ada cara tersendiri menanak beras nasi beriani. Setelah lauk
kuah ayam beriani yang ditunu di dalam periuk tembaga bersaiz besar dan
bertelinga empat itu masak separuh, dia meletak sebuah tungku di dalam perut
periuk. Dia membasuh beras sebanyak tiga kali, membungkus beras yang basah itu dengan
sehelai kain kapas putih yang besar dan dipunjut kemas-kemas supaya tidak
terburai ke dalam lauk. Punjutan beras itu diletak di atas pelantar tungku,
periuk tembaga itu ditutup kemas berlapik daun pisang di bawah penutup dan
beras itu dibiarkan masak menjadi nasi dengan menggunakan wap panas kuah beriani yang mengitar di dalam periuk dan menembus punjutan beras. Dia menggunakan bara api sekata.
Setelah separuh bacaan surah Yasin sehingga ayat, ‘Salamun qaulan min
rabbir rahim’, barulah daun pisang menjadi layu sebagai tanda nasi telah masak.
Ketika itulah, ayam rempah beriani telah masak penuh serentak dengan masaknya nasi.
Nasi beriani yang telah masak dikeluarkan dan diasingkan ke dalam belanga besar
diperbuat daripada tanah untuk mengekalkan perisa kuah beriani yang menyerap ke
dalam nasi.
Pada pukul 12.00
tengah hari, Maryani dan tukang-tukang masak istana selesai memasak. Mereka
membuat persiapan untuk hidangan pula. Hidangan dibahagikan kepada 3 bahagian;
penghuni istana, askar Sultan dan rakyat jelata jemaah Jumaat. Untuk bahagian
askar Sultan, dihantar terus ke Dewan Makan Kem Timbalan Setia Negeri, manakala
untuk bahagian rakyat jelata, dihantar terus ke Balai Makan Masjid Sultan Abu
Bakar di atas bukit.
Selepas
sembahyang Jumaat, Sultan Ibrahim menjamu rakyat jelata dengan hidangan nasi
beriani ayam. Semasa makan itulah, Sultan mengambil peluang beramah mesra
dengan rakyat jelata sambil mendengar aduan mereka yang berkaitan dengan hal
ehwal pentadbiran negeri dan kehidupan mereka sehari-hari. Sultan juga
berpeluang mendengar pandangan rakyat jelata berkaitan dengan suasana perang
dan keselamatan dalam negeri pada ketika itu.
Pada sebelah
petang, latihan kawad perang diadakan di Kem Timbalan Setia Negeri, berikutan
ancaman perang pasukan tentera Jepun yang telah mula melancarkan kempen perang
di Asia Tenggara setelah berjaya menawan negara China. Latihan kawad perang itu
berterusan sehingga tengah malam. Setelah latihan itu selesai, anggota-anggota
pengawal yang bertugas segera melapor diri di kubu pengawal yang terletak di
setiap penjuru kem. Anggota-anggota lain turut dikerah berkawal di
tempat-tempat strategik lain seperti stesyen janakuasa elektrik, kolam bekalan
air, hospital, gudang beras, istana dan bangunan pentadbiran.
Pada malam itu,
kumpulan Maryani bertugas di kubu yang menghadap Tambak Johor.
Bandar Johor Bahru
pada waktu malam kelihatan lengang dan gelap-gelita. Stesyen janakuasa elektrik
di Setulang hanya beroperasi sehingga pukul 10.00 malam. Anggota-anggota polis
meronda setiap penjuru bandar untuk mencegah perbuatan jenayah.
Kubu itu dikawal
oleh tiga orang anggota, Maryani sebagai ketua, manakala Kasdani dan Unos
sebagai anggota bertugas. Kasdani dan Unos setiap seorang dilengkapkan dengan
sepucuk senapang. Maryani pula mempunyai sepucuk revolver di pinggangnya.
Sekiranya pecah perang di Johor, kubu mereka akan dilengkapkan dengan machine gun yang akan dibekalkan oleh
tentera Inggeris yang berpangkalan di Singapura. Itulah yang difikirkan oleh
Maryani, namun dia tidak tahu bahawa Sultannya telah mempunyai perkiraan lain
dengan Inggeris.
Tiba-tiba
kelihatan dua susuk tubuh bergerak di dalam gelap mendekati tempat mereka
berkawal.
“Siapa?” Cabar
Prebet Unos.
“Kami!” Jawab
satu suara. Pemilik suara itu mengangkat kedua-dua tangan sambil terus berjalan
menghampiri mereka. Tubuh yang di belakang tidak mengikut perbuatannya.
Wajah Mejar
Engku Abdul Aziz dan Mejar Jeneral Sir Sultan Ibrahim semakin jelas disinari lampu
karbaid kubu. Mereka lengkap berpakaian seragam pegawai Timbalan Setia.
Sarjan Maryani
segera memberi tabik hormat sambil memohon maaf.
“Maafkan kami,
Tuanku!”
Pengawal-pengawal
bertiga itu berdiri tegak menyambut kedatangan tetamu kehormat yang tidak
disangka sudi menjenguk ke kubu mereka.
“Tak mengapa,
Sarjan. Kami cuma nak tengok kawalan. Senang diri. Duduklah,” kata Mejar Engku
Abdul Aziz yang turut menjawat jawatan Menteri Besar Johor.
Mereka berlima
duduk di ambin kubu pengawal. Maryani menyerahkan binokular kepada Prebet
Kasdani dan mengarahkannya menjadi pemerhati kubu.
“Bagaimana
kawalan pada malam ini, Sarjan?” Tanya Sultan Ibrahim.
“Kawalan pada
malam ini baik, tiada apa-apa yang mencurigakan, Tuanku,” lapor Maryani.
Kemudian Maryani bertanya,
“Bagaimana
perkembangan terbaru serangan Jepun, Tuanku? Berita radio melaporkan yang
mereka telah pun mendarat di Kota Baru, Kelantan.”
“Nampaknya,
perang pada kali ini tidak dapat dielakkan, Sarjan. Inggeris tetap akan
berlawan dengan Jepun.”
“Bolehkah
Inggeris melawan Jepun?”
“Entahlah,
Sarjan,” jawab Engku Abdul Aziz pula. “Inggeris kata, mereka dah hantar dua
buah kapal perang ke Laut China Selatan. Kita tak tau sejauh mana keupayaan
kapal-kapal itu boleh mematahkan serangan udara kapal-kapal pejuang Jepun.”
“Kalau Jepun tiba
di Johor, apa yang akan berlaku kepada Timbalan Setia, Tuanku?”
Sultan Ibrahim
terdiam memikirkan jawapan soalan itu.
“Askar Jepun tak
boleh mengapa-apakan askar Timbalan Setia kita. Mereka mesti menghormati kita
kerana kita adalah satu-satunya raja Melayu yang menerima darjah kebesaran
peringkat tertinggi daripada Maharaja Hirohito semasa kita berkunjung ke negara
mereka bersama kawan-kawan perniagaan kita berbangsa Jepun dulu.”
“Tapi askar
Tuanku bersekutu dengan askar Inggeris dan Inggeris adalah musuh Jepun.”
“Perang
menyebabkan kita berasa serba salah. Kedua-dua Inggeris dan Jepun adalah negara
sahabat kita. Bezanya, kita mempunyai perjanjian persefahaman politik dan
pertahanan dengan Inggeris, manakala dengan Jepun pula, kita mempunyai business interest untuk memasarkan
hasil-mahsul negeri kita.”
Sultan Ibrahim
mengambil kesempatan menjelaskan pendirian kerajaan Johor kepada askar-askarnya
yang sedang berkawal itu.
“Kalau Inggeris
menganggap Jepun sebagai musuh mereka, kita tak boleh beranggapan seperti
mereka kerana kita sebenarnya berada di pihak yang berkecuali. Kita tak pernah
menjadi sebuah negeri yang tertakluk kepada Inggeris sehingga kita mesti
bersetuju dan mengikut segala dasar Inggeris. Kita juga tahu yang kita tak
mampu melawan Jepun kerana askar mereka lebih kuat. Jepun adalah satu-satunya
bangsa Asia yang menang perang dengan bangsa Eropah sewaktu merebut Manchuria dari Empayar Rusia. Walau bagaimanapun, kita
akan memikirkan strategi yang sesuai untuk menghadapi kemaraan askar Jepun.”
Angin malam
Selat Tebrau menghembus tubuh-tubuh mereka, mengirim sensasi dingin di dalam
kalbu. Tambak Johor kelihatan berbalam pada waktu malam. Anggota-anggota polis
dan kastam turut berkawal di pintu masuk sempadan memantau pergerakan orang
awam yang pergi dan datang dari arah Pulau Singapura.
“Baiklah,
Sarjan. Teruskan berkawal.”
“Tuanku!”
Sarjan Maryani
memberi tabik hormat.
Sebelum beredar,
Sultan Ibrahim berkata sesuatu kepada Maryani,
“Bila perang
pecah di Johor, kita akan turun di Bandar Muar untuk melihat keadaan rakyat di
sana. Kemudian kita akan datang ke Bandar Batu Pahat untuk bersemayam sepanjang
Jepun menguasai Tanah Melayu. Putera Mahkota Tengku Ismail akan memangku tugas
kita di Johor Bahru. Kita harap, semasa kita berada di Batu Pahat nanti, Sarjan
sudi datang ke Istana Hinggap memasakkan untuk kita nasi beriani seperti yang
hari ini. Bukan untuk kita saja, malah untuk penduduk kampung jemaah masjid di
sana.”
“Tuanku!”
Sarjan Maryani
memberi tabik sekali lagi dan mengiring pemergian mereka dengan pandangan
matanya.
Semua orang
risau memikirkan persoalan perang. Bagaimanakah keadaan keselamatan negeri dan
rakyat jelata? Sarjan Maryani turut risau memikirkan keselamatan keluarganya
yang duduk di Batu Pahat. Tentera Jepun pasti akan datang dari utara dan Batu
Pahat akan menerima rempuhan mereka sebelum mereka mara ke Johor Bahru.
*****
Situasi perang
semakin genting. Mejar Jeneral Sir Sultan Ibrahim terpaksa memikirkan strategi
terbaik untuk menghadapi kemaraan tentera Jepun. Inggeris terpaksa mengundurkan
semua ketumbukan askarnya ke selatan untuk membuat benteng terakhir di Singapura.
Johor akan menjadi perbatasan utara Inggeris dalam menghadapi kemaraan Jepun.
Keselamatan
askar Timbalan Setia tetap menjadi keutamaan Sultan Ibrahim. Semua unit yang
berjuang bersama pasukan Inggeris telah dipanggil pulang melapor diri di Kem
Timbalan Setia Negeri. Askar Timbalan Setia dikehendaki menyerahkan semua
senjata kepada markas. Semua aset senjata yang dimiliki pasukan Timbalan Setia
akan diserah kepada tentera Inggeris.
Mejar Engku Abdul
Aziz menyelia proses penyerahan senjata-senjata itu dengan dibantu oleh
pegawai-pegawainya seperti Kapten Mohd Amin, Leftenan Suradi dan Sarjan
Maryani. Mejar Jeneral Sir Sultan Ibrahim berdiri di sebelah Brigadier Jeneral
Percival, Ketua Pemerintah Tentera Inggeris Tanah Melayu, sambil menyaksikan
upacara penyerahan senjata itu supaya berjalan lancar.
“Jeneral
Percival, kita bercadang hendak menyerahkan semua aset senjata kita kepada
pasukan Tuan supaya Tuan boleh mengatur pertahanan yang sewajarnya di
Singapura,” kata Sultan Ibrahim kepada Jeneral Percival semasa mereka
bermesyuarat pada malam sebelumnya.
“Bagaimanakah
Tuanku akan mempertahankan Johor Bahru, nanti?” Tanya Jeneral Percival.
“Kita akan
membubarkan pasukan kita buat sementara waktu. Dalam situasi pada kali ini,
kita melihat, Jepun telah menang bila Prince
of Wales dan Repulse tenggelam di
perairan Kuantan. Infantri mereka telah berjaya memasuki negeri-negeri utara
semenanjung. Kita bukan tidak percaya yang pasukan Tuan akan mampu mempertahankan
Johor Bahru, tetapi kita faham bahawa penentangan akan menyebabkan kemusnahan
dan kesengsaraan kepada rakyat kita. Kita tidak mahu melihat bandar kita
dimusnahkan oleh bom Jepun bila mereka tahu yang kita masih menyimpan senjata
yang dibekalkan oleh pasukan Tuan. Kita fikir, menyerahkan semua senjata kita
kepada Inggeris adalah jalan terbaik dan perbuatan ini tidak bercanggah dengan
semangat perjanjian pertahanan antara kerajaan negeri kita dengan kerajaan King
George.”
Pada mulanya
Jeneral Percival begitu emosional apabila mendengar penjelasan Sultan Ibrahim.
Baginda seolah-olah tidak percaya yang tentera Inggeris mampu mengekang
serangan tentera Jepun di Tanah Melayu. Kemudian, setelah memikirkan semula
rasional di sebalik kata-kata sahabatnya itu, Jeneral Percival dapat
menenangkan dirinya.
“Sesungguhnya
perang membuatkan ramai orang hilang sabar, Tuanku. Saya faham bahawa Tuanku
tiada pilihan lain kecuali terpaksa memilih cara ini semata-mata untuk
menyelamatkan rakyat Tuanku. Saya percaya, kalau pada ketika ini Baginda King
berada di pihak Tuanku, mungkin baginda akan turut memilih cara yang sama
apabila menghadapi kemaraan tentera Jerman di tanah England
“Kita
menghormati pendirian Jeneral. Tetapi Jeneral mesti ingat, dalam perang, ada
pusingan kalah menang. Dalam pusingan awal ini, kita melihat Jepun telah
menang, manakala Inggeris telah kalah. Kita percaya, akan tiba pusingan
kemenangan untuk Inggeris pada ketika yang lain. Pada masa itu, kita tidak akan
ragu untuk bersama Inggeris merebut kemenangan daripada Jepun.”
“Tuanku berjanji
akan membantu Inggeris pada masa depan untuk menawan semula Tanah Melayu
daripada Jepun?”
“Kita tidak
gemar istilah menawan semula, Jeneral. Mungkin istilah yang paling tepat ialah
menghalau tentera Jepun dari Tanah Melayu. Kita tidak pasti apakah sikap Jepun
terhadap Tanah Melayu dalam kancah perang ini. Kalau mereka boleh membunuh dan
memperkosa rakyat China di Nanking, tidak mustahil mereka boleh membunuh dan
memperkosa rakyat Tanah Melayu, dan rakyat Johor juga. Masa depan Tanah Melayu
selepas kekalahan Jepun nanti, kita akan fikirkan kemudian,” kata Sultan
Ibrahim ketika malam semakin larut.
Brigadier
Jeneral Percival menyaksikan senjata terakhir dipunggah ke dalam trak oleh
anggota-anggota pasukan Timbalan Setia. Askar-askar Inggeris turut memberi
kerjasama yang sewajarnya.
“Tuanku telah
berfikir untuk masa depan negeri Tuanku. Saya sebagai rakyat Inggeris yang
menerima watikah pemerintahan tentera Baginda King George, akan menyampaikan
pendirian Tuanku kepada baginda apabila saya kembali ke England
“Kita berdoa
semoga Jeneral dapat kembali ke England sebelum keadaan terlambat.”
Akhirnya urusan
penyerahan senjata itu selesai. Semua aset senjata itu akan dihantar ke
Singapura oleh sepasukan tentera Inggeris yang akan berundur mengikut Tambak
Johor.
“Selepas kami
meletupkan Tambak Johor, hubungan Inggeris dan Johor terputus dalam pusingan
pertama kancah perang ini, Tuanku,” kata Jeneral Percival semasa mereka
berjabat tangan sebelum berpisah.
“Kita mengikut
rancangan yang telah diatur dalam mesyuarat malam tadi. Kita berdoa semoga
tentera Inggeris akan kembali membantu kita menghalau tentera Jepun.”
Jeneral Percival
memimpin pasukannya berundur ke Singapura dengan menyeberangi Tambak Johor.
Setelah melepasi Tambak Johor, pasukan Leftenan Kolonal Steward meletupkan
Tambak Johor di bahagian negeri Johor untuk menghalang kemaraan pasukan
infantri dan kereta kebal tentera Jepun daripada memasuki Singapura.
Mejar Jeneral
Sir Sultan Ibrahim bertitah kepada pasukan Timbalan Setia yang sedang berhimpun
di padang kawad. Di dalam titahnya, baginda memberitahu bahawa pasukan Timbalan
Setia dibubarkan dan anggota-anggotanya dibenarkan pulang ke kampung halaman
masing-masing. Mereka dikehandaki membantu hal ehwal keselamatan di tempat
masing-masing dan melaporkan kepada baginda akan hal ehwal pergerakan tentera
Jepun dan sekutu-sekutunya yang berkuasa di tempat mereka.
Maklumat yang
dikumpul akan digunakan untuk mengatur strategi pertahanan negeri Johor pada
masa hadapan jika tentera Jepun menyerah kalah kepada Pasukan Berikat di dalam
peperangan Rantau Pasifik.
Sebelum pulang,
mereka dikehendaki membantu orang awam berundur tujuh batu dari kawasan pantai
Johor Bahru untuk mengelakkan serangan bom ke atas bandar itu yang mungkin akan
digugurkan oleh kapal terbang pejuang tentera Jepun. Sultan Ibrahim sendiri
akan menunggu Jeneral Yamamoto di Istana Besar untuk merundingkan syarat-syarat
keamanan dan keselamatan negeri Johor. Seluruh kerabat istana telah baginda
pindahkan ke Istana Pasir Pelangi.
Setelah
melaksanakan arahan terakhir Pegawai Memerintah Pasukan Timbalan Setia itu,
Sarjan Maryani pun bergegas pulang berjalan kaki ke arah utara bersama
rakan-rakan sekampung. Dia berdoa semoga keluarganya berada dalam keadaan
selamat kerana tentera Jepun telah berjaya menawan Bandar Penggaram.
TAMAT.
TAMAT.
www.pustakamaya.net
Hakcipta Terpelihara © Mohd Hamin Mastor 2002
Nota kaki:
- Naskhah ini ditulis oleh saya untuk
memperingati allahyarham datuk saya, Hj Maryani bin Hj Sarlan, yang pernah
berkhidmat di dalam Pasukan Timbalan Setia Negeri Johor dan bersara dengan
pangkat Sarjan. Semasa zaman kanak-kanak dan awal remaja dulu, saya rajin
balik ke rumah datuk saya di Kg Parit Besar, Jalan Kluang, Batu Pahat.
Ketika di kampung, saya rajin mendengar cerita-cerita datuk, nenek dan
orang tua-tua yang bertandang ke rumah mereka. Melalui perbualan mereka,
ada berbagai kisah kehidupan yang sering mereka bualkan, tentang harga
kopi, atap rumbia, membaiki sampan, batang pokok sagu, hasil buah-buahan, persiapan
kenduri kahwin, perihal keluarga masing-masing, hal-hal orang kampung dan
orang bandar, peristiwa semasa dan kisah silam zaman mereka muda-muda.
Daripada situlah saya dapat tahu yang allahyarham datuk saya pernah
berkhidmat sebagai askar Sultan Johor, yang lebih dikenali sebagai Pasukan
Timbalan Setia Negeri. Namun sehingga kini, saya tidak berpeluang melihat
kad pengenalan tentera atau kad pesara tentera miliknya, dan tidak pernah
melihat gambar beliau yang menyarungkan pakaian seragam tentera berpangkat
Sarjan.
- Saya berharap, saya akan berpeluang
melihat arkib Pasukan Timbalan Setia Negeri Johor untuk menjejak jasa-jasa
yang telah beliau tinggalkan di sana. Ketika zaman budak-budak itu, saya
tidak berani bertanya lebih-lebih pasal pengalaman beliau semasa bertugas
sebagai askar Sultan kerana beliau seorang datuk yang mempunyai aura yang
garang bila didekati tetapi mempunyai hati yang penyayang kepada semua cucunya.
Saya tidak sempat mengorek lebih lanjut pengalaman beliau kerana beliau
telah meninggal dunia ketika saya di Tingkatan Satu. Jika 20 tahun dulu
beliau masih hidup dan kuat ingatan, saya pasti akan selalu duduk di
sisinya untuk bertanya tentang pengalaman hidupnya dan akan menghasilkan
sebuah biografi tentang hidupnya sebagai askar Sultan Johor.
- Naskhah ini pertama kali terbit pada
tahun 2002 di laman web Pustamaya Online di URL www.pustakamaya.net, tetapi
tidak dicatat tarikh penerbitannya. Pustakamaya Online pada masa itu menjadi
wadah penerbitan alternatif bagi ahli-ahli Persatuan Penulis Johor. Kini
laman web itu tidak aktif dan ditutup kerana PPJ tidak berhasrat hendak
mengekalkan kos sewa dan penyelenggaraan tahunan domainnya.
- Saya tidak sempat mencetak naskhah ini
daripada laman web Pustakamaya Online. Oleh itu, setelah laman itu
ditutup, saya terbitkan semula di laman web www.melayu.com.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan